اربعین حسینی

سم الله الرحمن الرحیم

نهضت حسینی از زوایای گوناگون قابل بررسی است، بررسی شرایط سیاسی اجتماعی آن روز و موشکافی جریانات بستر ساز قیام، نقش آفرینی بی‏نظیر سالار شهیدان حضرت امام حسین علیه‏السلام، وفاداری یاران، نقش اهل‏بیت پس از شهادت، تأثیرگذاری امام زین العابدین علیه‏السلام و زینب کبری علیهاالسلام در تداوم نهضت، الگو گشتن آن در راستای حرکت تاریخ و ده‏ها موضوع دیگر ذهن کاوشگران و اندیشه‏ی پژوهشگران را به خود مشغول ساخته،

یکی از مسائل مهم تاریخ نهضت حسینی است و چون برخی مشکلات تاریخی به همراه دارد، هر سال به هنگامه‏ی ماه صفر و تجدید خاطره و یاد حضرت سیدالشهدا علیه‏السلام در روز اربعین، بر سر زبانها می‏افتد و عده‏ای به چگونگی آن و برخی به نفی و اثبات آن می‏پردازند و عده‏ای ساکت و بی‏نظر از کنار آن می‏گذرند. از آن جایی که این رویداد بسیار پراهمیت است و بزرگان بسیاری درباره‏ی آن قلم زده‏اند،

زیارت مرقد پاک قبر امام حسین علیه‏السلام دارای جایگاهی بلند و بسیار رفیع و از خصوصیات منحصر به فردی برخوردار است

کسی که به زیارت قبر اباعبدالله در کنار فرات رود، همانند کسی است که به زیارت خدا بر عرش او رفته است. [مناقب ، ج4 ، ص 128] .

- از امام صادق علیه‏السلام نقل شده است که فرمود:

من أتی قبر الحسین علیه‏السلام عارفا بحقه کتبه الله فی أعلی علیین؛

کسی که به زیارت قبر حسین رود، در حالی که عارف به حق او

باشد، خداوند او را در بالاترین و والاترین جایگاهها قرار خواهد داد. [کامل الزیارات،ص148] .

- امام صادق علیه‏السلام فرمود:

زیارة الحسین بن علی علیه‏السلام واجبة علی کل من یقر للحسین بالإمامة من الله عزوجل؛

زیارت حسین بن علی علیه‏السلام بر هر کسی که اقرار به امامت او از جانب خداوند متعال دارد، واجب است. [الارشاد، ج2،ص133] .

استحباب زیارت در هر حال

با آن‏که خوف ضرر و احتمال آن، رافع بسیاری از احکام است، ولی در زیارت سیدالشهدا علیه‏السلام خصوصیتی است که احتمال ضرر، رافع استحباب زیارت نیست و حتی برخی از روایات، دراین گونه موارد احتمال ضرر و غلبه‏ی ترس بردلها، مردم را بدین کار ترغیب نموده‏اند.

ابن بکیر می‏گوید: به امام صادق علیه‏السلام عرض کردم: من با ترس از

نیروهای حکومت و خبرچینان و نیروهای نظامی دشمن به زیارت قبر پدر شما مشرف می‏شوم. حضرت فرمود:

یابن بکیر، أما تحب أن یراک الله فینا خائفا، أما تعلم أنه من خاف لخوفنا أظله الله فی ظل عرشه، و کان محدثه الحسین علیه‏السلام تحت عرشه...؛

ای پسر بکیر! آیا دوست نداری که خدا تو را در راه ما ترسان ببیند؟ آیا نمی‏دانی که هر کس به خاطر ما به ترس افتد، خداوند او را در زیر سایه‏ی عرش پناه دهد و هم سخن با او در زیر عرش حسین علیه‏السلام خواهد بود؟... [کامل الزیارات ،ص126 ح2] .

محمد بن مسلم می‏گوید: امام محمد باقر علیه‏السلام به من فرمود:

هل تأتی قبر الحسین؟! قلت: نعم، علی خوف و وجل. فقال: ما کان من هذا أشد، فالثواب فیه علی قدر الخوف، و من خاف فی إتیانه أمن الله روعته یوم القیامة...؛

آیا به زیارت قبر حسین می‏روی؟ گفتم: بلی، با ترس و لرز! فرمود: میزان ثواب به اندازه‏ی میزان ترس است و هر کس که با ترس به زیارت قبر او رود، خداوند ترس او را در روز قیامت خواهد ریخت و در پناه الاهی قرار گرفته و آمرزیده خواهد شد.... [همان ص 127، ح5] .

شواهد تاریخی نشان می‏دهد که چه اندازه شیعیان و دوستداران اهل‏بیت علیهم‏السلام در راه زیارت سیدالشهدا علیه‏السلام از خود رشادت و جانبازی نشان

نخستین زائر امام حسین(ع)

جابر بن عبدالله انصاری را نخستین کسی دانست که شرافت کسب این عنوان را پیدا نموده است؛ چون او کسی است که به قصد زیارت قبر سالار شهیدان، أباعبدالله الحسین علیه‏السلام، با توجه به کهولت سنی خود و با در نظر گرفتن شرایط بسیار سخت سیاسی روز، از مدینه به کربلا آمد؛ چنان که بسیاری از بزرگان به این مطلب تصریح نموده‏اند.

شیخ مفید می‏فرماید:

و فی الیوم العشرین منه - صفر -... هو الیوم الذی ورد فیه جابر بن عبدالله الأنصاری صاحب رسول الله صلی الله علیه و آله و رضی الله تعالی عنه من المدینة الی کربلاء، لزیارة قبر سیدنا أبی عبدالله علیه‏السلام، فکان أول من زاره من الناس؛

بیستم ماه صفر، روزی است که جابر بن عبدالله انصاری، یار رسول خدا صلی الله علیه و آله، به قصد زیارت قبر حضرت أباعبدالله علیه‏السلام، از مدینه به کربلا رفت و او نخستین کسی است که به زیارت قبر آن حضرت شتافت. [6] .

و این مطلب را بسیاری از عالمان و دانشمندان نقل کرده‏اند. شیخ طوسی [7] ، علامه‏ی حلی [8] ، شیخ رضی الدین علی بن یوسف بن مطهر حلی [9] ، شیخ کفعمی [10] ، علامه‏ی مجلسی [11]  محدث نوری از جمله‏ی این دانشمندان‏اند.

شخصیت جابر بن عبدالله الانصاری

جابر بن عبدالله، از شخصیتهای بسیار برجسته و محترم دنیای اسلام است که از موضع گیریهای بسیار خوب فکری و سیاسی برخوردار بوده است.

او از پیشتازان گرد آمده اطراف وجود امیرمؤمنان علیه‏السلام ،  و جزء گروه هفتاد نفر ،  و آخرین کس باقی مانده از اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله و از پیروان اهل‏بیت علیهم‏السلام بود. او در حالی که عمامه‏ی سیاهی بر سر داشت، در مسجد می‏نشست و صدا می‏زد: ای باقر العلم!  و در حالی که تکیه بر عصایش زده بود، در کوچه‏های مدینه می‏گشت و می‏گفت: علی خیر البشر؛ علی برترین بشر است.  و چون پیرمرد شده بود، حجاج کاری به او نداشت.

محدث نوری می‏گوید:

او از پیشتازان گرد آمده‏ی اطراف وجود امیرمؤمنان علی علیه‏السلام و حامل سلام پیامبر صلی الله علیه و آله برای امام باقر علیه‏السلام و نخستین زائر قبر أباعبدالله الحسین علیه‏السلام و روایتگر خبر لوح (دربردارنده‏ی نص خداوند بر امامت امامان) بود و او تنها صحابی پیامبر صلی الله علیه و آله بود که آن لوح را نزد فاطمه‏ی زهرا علیهاالسلام دیده بود.

محدث قمی می‏گوید:

او صحابی و یار جلیل القدر پیامبر بود و پیوستگی او به اهل‏بیت علیهم‏السلام و جلالت او، مشهورتر از آن است که ذکر شود. وی به سال 78 از دنیا رفت و روایاتی که دلالت بر فضل او نماید، بسیار است... از أسدالغابة منقول است که او هجده جنگ را در رکاب پیامبر صلی الله علیه و آله، وجنگ صفین را در رکاب امیر مؤمنان علی علیه‏السلام حاضر شد و در آخر عمر کور گردید.

او و پدرش هر دو از یاران رسول خدا بودند. وی از اهل‏بیت رضوان، و از شاهدان شب دوم عقبه، و از حاضران در جنگ خندق و بیعت شجره بوده است.  . در جریان عقبه، او که کودکی بیش نبود، همراه پدر در جمله‏ی هفتاد تنی بود که در آن‏جا با رسول خدا صلی الله علیه و آله بیعت نمودند.  .

- او کهنسالی است که از یاران رسول خدا صلی الله علیه و آله و امیرمؤمنان و امام حسن و امام حسین و امام زین العابدین و امام باقر علیهم‏السلام شمرده می‏شود   و به هنگام مرگ حدود 90 سال داشت.  .

- او از راویانی است که عده‏ی زیادی از وی نقل حدیث نموده‏اند. برخی احادیث وی را تا 1540 روایت شمرده‏اند   و از این رو، از وی به عنوان کسی یاد می‏کنند که از جمله مکثرین در حدیث و حافظان سنن بوده

عطیة بن سعد عوفی

ابوحسن، عطیة بن سعد بن جناده‏ی عوفی، از دانشمندان بنام اسلامی و از مفسران قرآن کریم، شخصیتی است که توفیق همراهی جابر را در زیارت قبر أباعبدالله الحسین علیه‏السلام یافته است و می‏توان او را دومین زائر آن حضرت دانست.

مرحوم محدث قمی می‏فرماید:

«عطیه‏ی عوفی یکی از مردان علم و حدیث است که اعمش و دیگران از وی روایت نقل نموده‏اند و از او روایات زیادی در فضیلت امیرمؤمنان علیه‏السلام نقل شده است.»  .

برخی از فضایل این شخصیت بزرگ عبارت است از:

-انتخاب نام وی توسط امیرمؤمنان علیه‏السلام؛ هنگامی که وی ولادت یافت، پدرش به آن حضرت گفت:

پسری از من به دنیا آمده است، نامی بر او بگذار. آن حضرت فرمود: هذا عطیة الله؛ او داده‏ی خداوند است. از این روی او را «عطیة» نام نهادند.

- توفیق زیارت قبر سیدالشهدا علیه‏السلام همراه جابر بن عبدالله انصاری.

- پس از خروج ابن اشعث و فرار عطیه به فارس، حجاج به محمد بن قاسم ثقفی نوشت که عطیه را فراخوان. اگر اوعلی بن ابی‏طالب را لعن کرد که هیچ، وگرنه به او چهارصد ضربه شلاق بزن و موی سر و ریش او را بزن. عطیه پس از احضار، از انجام این کار سر باز زد و ضربات شلاق و تحمل اهانت را در ولای مولای خود به جان خرید.

- او دارای تفسیر قرآن در پنج جزء بود. این سخن از اوست: «من قرآن را سه بار با دید تفسیری و هفتاد بار با نگاه قرائتی بر ابن‏عباس عرضه داشتم.»

برداشت از صفینه النجاه (کتابخانه امام حسین ع ) تولید مرکز رایانه ای حوزه علمیه اصفهان