|
زندگی حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ به دو دوره مهم تقسیم میشود.
1. تولد و کودکی در مدینه
2. حضرت در راه ایران و قم.
حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ یکی از بانوان با فضیلت و با شخصیت خاندان اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ میباشد. پدر بزرگوار او حضرت «موسی بن جعفر» امام هفتم شیعیان میباشد. مادر گرامی حضرت معصومه «نجمه» مادر بزرگوار امام رضا ـ علیه السّلام ـ میباشد. نجمه از بانوان با فضیلت و از اسوههای تقوا و شرافت و از مخدرات کم نظیر تاریخ بشریت است.[1]
دربارهزمان
تولد و وفات فاطمه معصومه ـ سلام الله علیها ـ آن چه مسلم است این
است که زمان تولد آن حضرت پیش از سال یکصد و هفتاد و نه هجری بوده است
زیرابنابر نقل شیخ کلینی در شوال 179 هارون الرشید امام موسی بن جعفر ـ
علیه
السّلام ـ پدر حضرت معصومه ـ علیه السّلام ـ را از مدینه به بغداد برد و
درآن جا در ماه رجب 183 از دنیا رحلت فرمود.[2] و بنابر مدت عمر حضرت معصومه که از 23 سال کمتر است، نمیتواند بعد از سال 179 باشد چون در آن سالهاپدرش
در زندان بود. پس تاریخ ولادت آن حضرت به طور دقیق مشخص نیست ولی طبقاسناد
به دست آمده ولادت آن حضرت را در مدینه در سال 173 نقل میکنند.[3]
درباره تعداد فرزندان حضرت موسی بن جعفر ـ علیه السّلام ـ و این که چند تن از آنها فاطمه نام داشتهانداختلاف
است. شیخ مفید تعداد آنان را سی و هفت تن ذکر کرده است؛ نوزده پسر وهجده
دختر که دو تن از دختران، فاطمه نام داشتند. فاطمه‌الکبری و فاطمه
الصغری.[4] حضرت فاطمه معصومه بعد از امام رضا ـ علیه السّلام ـ از دیگر فرزندان حضرت موسی بن جعفر ـ علیه السّلام ـ فاضلتر و دارای مقامی شامختر میباشد.
با گذشت ایام، حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ هم دوران خردسالی را پشت سر گذاشت. و در این سالهامحل
رشد آن حضرت خاندانی بود که او را با دریایی از علم و معرفت رو به رو
ساخت. ولی بیش از ده بهار از عمر شریفش نگذشته بود که پدر بزرگوارش با زهر
جفا در زندان هارون به شهادت رسید و دریایی از غم و اندوه بر قلب شریفش
فروریخت که در این ایام غم و تنهایی، تنها مایه تسلی او برادرش امام رضا ـ
علیه السّلام ـ بود که ناگهان «مأمون» وجود اقدس امام هشتم را از کانون
خانواده جدا نمود و به اجبار به خراسان جلب کرد و به اقامت اجباری در
خراسان وادار نموده. حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ دوری یک ساله فراق
برادر را تحمل کرد.
2. حضرت معصومه در راه ایران و قم
یک سال بعد از
رفتن حضرت علی بن موسی الرضا ـ علیه السّلام ـ به سرزمین خراسان یعنی در
سال 201 هـ حضرت معصومه ـ علیها السّلام ـ خواهر حضرت رضا، برای زیارت
برادر از مدینه به مقصد خراسان حرکت کرد یا به موجب نقلی که چندان اعتبار
ندارد طبق دعوت برادر رهسپار خراسان شد. چون آن حضرت با همراهانش وارد ساوهشد، بیمار و رنجور بود[5] و میدانست در آن نزدیکی شهری است به نام قم که مردم آن از دوستداران اهل بیت اطهار هستند. از این امر چنین استنباط میشود که آوازه تشیع مردم قم و علاقه شدید ایشان به اهل بیت به مدینه هم رسیده بود.
درهر
حال، حضرت پرسید میان ما و قم چند فرسخ فاصله است. گفتند: ده فرسخ و
حضرت دستور حرکت به سوی قم را صادر کردند. در اینجا معلوم نیست که آیا
مردمقم از آمدن حضرت فاطمه معصومه ـ علیها السّلام ـ به ساوه اطلاع یافته و
بهاستقبال آن حضرت رفتهاند و با تجلیل و احترام به قم آوردهاند،یا خود او به طرف قم حرکت کرده است. طبق نقل کتاب قم، روایت صحیح و درست
این است که چون خبر به آل سعد رسید با هم اتفاق کردند که از او درخواست
کنند به قم بیاید. از میان ایشان، موسی بن خزرج بن سعد اشعری بیرون آمد، و
چون به شرف ملازمت حضرت فاطمه رسید زمام ناقه او بگرفت و به جانب شهر بکشیدو به در سرای خود فرود آورد.[6] از این نقل معلوم میشود که حضرت فاطمه معصومه ـ علیها السّلام ـ به طرف قم حرکت کرده بود و موسی بن خزرج در اثنای راه به وی رسیده بوده است.
محل سرای موسی بن خزرج و حجرهای که حضرت معصومه در آن به عبادت میپرداختهاکنون معین و زیارتگاه است. گویا در این سخن اختلافی نباشد که حضرت فاطمه
معصومه ـ علیها السّلام ـ مدت هفده روز در آن محل توقف داشته و پس از آن
رحلت فرموده است. بنابر نوشته کتاب قم، بعد از غسل دادن و کفن کردن و
نمازگزاردن برجسد مطهر او، موسی بن خزرج آن حضرت را در زمینی در بابلان
(همین محل فعلی) نیمه دوّم قرن چهارم که به او تعلق داشت دفن کرد و بر سر
تربت او سایهبانی درست کرد.
نویسنده کتاب قم مینویسد:
روایتکرد
مرا حسین بن علی بن حسین بن موسی بن بابوبه از محمد بن حسن بن احمد
بنالولید و او از راویان دیگر، که چون حضرت فاطمه وفات یافت بعد از غسل و
تکفین او را به مقبره بابلان بردند و در کنار سردابی گذاشتند. آل سعد
(اشعری) با یکدیگر اختلاف کردند در این باب که چه کسی سزاوار است در سرداب
رود و فاطمه را بر زمین بگذارد و به خاک سپارد که در این هنگام از جانب
ریگستان دو سوار که جلو دهان خود را بسته بودند بدان جا آمدند چون به
جنازهفاطمه رسیدند، از اسب پیاده شدند و بر او نماز گذارده و در سرداب
رفتند و
جسد مطهر او را دفن کردند و برهیچ کس معلوم نشد که آن دو سوار که بودند.[7]
بدون هیچ اختلافی سال وفات آن حضرت را یقیناً 201 هـ نقل کردهاند ولی در این که در چه روز و ماهی از این سال بوده اختلاف میباشد که بعضی دهم ربیع الثانی را قوی میدانند.[8]
[1]. صدوق، عیون الاخبار، ج 1، ص 14؛ طبرسی، اعلام الوری، ص 302؛ طبری،
امامی، دلائل الامامت، ص 309؛ اثباه الهداه، ج 3، ص 233؛ مناقب آل ابی
طالب، ج 4، ص 396.
[2] . اصول کافی، محمد بن یعقوب کلینی، انتشارات ولی عصر، تهران، 1375، ج 2، کتاب الحجه.
[3] . مستدرک سفینه، شیخ علی نمازی، ج 8، ص 257.
[4] . الاِرشاد، محمد بن نعمان (مفید)، انتشارات، ج 2، ص 242.
[5] . کتاب قم، چاپخانه مجلس، تهران، ص 213.
[6] . همان، ص 213.
[7] . کتاب قم، ص 312.
[8] . تاریخ قم، حسن قمی، چ قم، ص 213؛ بحار الانوار، ج 48، ص 290؛ اعیان الشیعه، چ بیروت، ج 8، ص 391؛ انوار المشعشعین، ج 1، ص 208.
| 